సామాజిక తెలంగాణ సాధించుకోలేమా?

సామాజిక ఉద్యమాలు చాలా సందర్భాల్లో ఆశించిన లక్ష్యాలు నెరవేర్చడం కంటే ఊహించని పార్శ్వాలను తడుముతుంటాయి. ఉద్యమ సందర్భంలో, ఆ ఉద్యమంలో మమేకమయ్యే ప్రజానీకం దీనివల్ల తమకెలాంటి మేలు జరుగుతుందో ఆలోచించి అందులో భాగస్వాములవుతారు. తెలంగాణ ఉద్యమం కూడా ఒక వైపు సమష్టి చైతన్యానికి ప్రతీకగా ఉంటూనే సామాజిక మూలాలను వెతికే ప్రయత్నం చేసింది. రాజకీయ సంవాదంలో మౌలికమైన అనేక అంశాలను వెలుగులోకి తెచ్చింది. ఉద్యమంలో ఉన్న భిన్న భావజాలాలున్న వ్యక్తులవల్ల, సంస్థల వాళ్ళ, అలాగే ఉద్యమానికి మద్దతునిచ్చిన రాజకీయపార్టీలు, ప్రజాసంఘాల మూలంగా ఉద్యమం కేవలం రాష్ట్ర సాధనకే పరిమితం కాకుండా అనేక కీలకమైన అంశాలను చర్చకు పెట్టింది. అందులో ఎలాంటి రాష్ట్రం, ఎవరి రాష్ట్రం, ఎవరి అధికారం అనే అంశాలు కూడా ఉన్నాయి.వీటి నేపథ్యంలో ప్రధానంగా సామాజిక తెలంగాణ, ప్రజాస్వామిక తెలంగాణ అంశాల మీద చాలా చర్చలు, వాదోపవాదాలు జరిగాయి. నిజానికి ఈ రెండు అంశాలు చాలా లోతయినవి, విస్తృతితో కూడుకున్నవి. ప్రజల పోరాటాలు, ఉద్యమాలు, భాగస్వామ్యం ద్వారా మాత్రమే సాధ్యమయ్యేవి. కానీ రాజకీయపార్టీలు ఇప్పుడు వాటిని ఎన్నికలకు, ముఖ్యమంత్రులకు పరిమితంచేసి దానినొక రాజకీయ సంకుచితవాదంవైపు నడిపిస్తున్నాయి. మరీ ముఖ్యంగా సామాజిక తెలంగాణ అన్న విశాల భావనను సామాజిక న్యాయం అనే ఒక తేలికపాటి పాతకాలపు ఎన్నికల నినాదంగా మార్చివేశాయి. 

తెలంగాణా ఉద్యమం సామాజిక నేపధ్యం 

తెలంగాణవాదం ఈ ప్రాంతపు ప్రజల ఉద్వేగపూరిత ఆకాంక్షగా మొదలయినప్పటికీ క్రమక్రమంగా ఒక సామాజిక, ఆర్థిక ప్రత్యామ్నాయ నమూనాగా మారింది. అలాగే వలసవాద ఆధిపత్యానికి వ్యతిరేకంగా బలపడింది. 1952లో వచ్చిన  ‘ముల్కీ’ వ్యతిరేక ఉద్యమం, 1969 లో వచ్చిన ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఉద్యమం, మళ్ళీ 1990లో మొదలయిన ఉద్యమం తెలంగాణ రాష్ట్ర ఆకాంక్షలో వచ్చిన మార్పుకుఅద్దం పడతాయి.  మొదటి రెండు దశల్లో ముఖ్యంగా చదువుకున్న నిరుద్యోగ యువకులు, ఉద్యోగులు కీలక భూమిక పోషించారు. అవి హైదరాబాద్‌తో పాటు కొన్ని పట్టాణ ప్రాంతాలకే పరిమితం అయ్యాయి. ఈ ఉద్యమాలు అవకాశాలు ఆధిపత్యం చుట్టూ సాగాయి.మూడవ దశలో మేధావులు, ఆలోచనాపరులు వివిధ ప్రజా సంఘాల ద్వారా తెలంగాణ భావవ్యప్తిని ప్రధాన ప్రాతిపదికగా చేసుకుని కదిలారు. ఈ దశలో తెలంగాణవాదం మరింత పరిణతితో ఆర్థిక సంస్కరణల నేపధ్యంలో తెలంగాణలో జరిగిన సామాజిక విధ్వంసానికి విరుగుడుగా, ఒక ప్రత్యామ్నాయంగా ముందుకు వచ్చింది. 1990వ దశకం మధ్యకాలం నుంచి తెలంగాణ సమాజం తీవ్ర సామాజిక సంక్షోభానికి లోనయ్యింది. వర్షాభావం, కరువు పరిస్థితులకు తోడు ప్రభుత్వాలు వ్యవసాయాన్ని పూర్తిగా నిర్లక్ష్యం చేయడం, నీళ్ళు లేక, కరెంటులేక, విత్తనాలు పురుగుమందులు అందక తెలంగాణ రైతాంగం అతలాకుతలం అయ్యింది. రైతాంగం అప్పుల ఊబిలో కూరుకుపోయి, వేలాదిమంది రైతులు ఆత్మహత్యలు చేసుకున్నారు. ఇది తెలంగాణ గ్రామీణ ఆర్థిక వ్యవస్థను ధ్వంసం చేసింది. రైతు ఉద్యమాలను, నిరసనలను ప్రభుత్వాలు క్రూరంగా అణచివేసాయి. వ్యవసాయ రంగాన్ని ఆదుకోవాలని కరెంటు సరఫరా చేయాలని, విత్తనాలు అందించాలని, చివరకు అరాకొరగా పండిన పంటలను సమయానికి కొనాలని ఆందోళన చేసిన రైతుల మీద పోలీసు కేసులు పెట్టి జైళ్లలో నిర్బంధించే స్థాయికి వెళ్ళాయి. ఈ పరిణామాలు వ్యవసాయ ఆధారిత వృత్తులను, కులాలను, కూలీలను దెబ్బతీశాయి. మరోవైపు మార్కెట్ మాయాజాలంలో చిక్కుకున్న చేనేత మొదలు ఇతర వృత్తులు కుప్పకూలిపోయాయి. నేత కార్మికుల ఆత్మహత్యలు, వలసలు పెరిగిపోయాయి గ్రామీణ సామాజిక వ్యవస్థ కుప్పకూలిపోయింది. ప్రపంచీకరణ ముసుగులో కనిపించని కుట్రలతో పల్లె కన్నీరు పెడుతున్న దృశ్యాన్ని మేధావులు, ప్రజాసంఘాలు, పౌరహక్కుల ప్రతినిధులు బట్టబయలు చేస్తూ వచ్చారు. ఈ తెలంగాణ కన్నీటి పాటను గోరటి వెంకన్న లాంటి  గద్దర్ లాంటి  అనేకమంది తెలంగాణ వాగ్గేయకారులు వాడవాడలా పాడి వినిపించారు. కవులు, రచయితలు గ్రామాల విధ్వంసం మీద అనేక రచనలు చేశారు. 

మరోవైపు చదువు కుంటుపడింది. ప్రభుత్వ ఖర్చును తగ్గించే పేరుతో ప్రైవేటు విద్యను ప్రోత్సహించే పేరుతో ఉన్నత విద్యావకాశాలను తెలంగాణ పిల్లలకు అందకుండా చేసి హైదరాబాద్‌ను కార్పోరేట్ విద్యా విపణిగా మార్చేశారు. కంప్యూటర్లు, ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ (ఐ టీ) తప్ప మిగతాది ఏదీ చదువు కాదనే స్థితి ప్రభుత్వమే కల్పించింది. ఉద్యోగాల మీద అధికారిక నిషేధం సాగింది. ప్రభుత్వ రంగంలో ఉపాధి కల్పించిన వందలాది పరిశ్రమలను మూసివేయడంతో లక్షలాది ఉపాధి కోల్పయారు. ప్రభుత్వ రంగంలో కొత్త ఉద్యోగాలు లేక, ప్రైవేటు సంస్థల్లో ఉద్యోగాలు రాక నిరుద్యోగుల్లో అసంతృప్తి తారాస్థాయికి చేరుకుంది. ఈ దశలో సంఘటితమై నిరసన తెలపడానికి, పోరాడటానికి కూడా అవకాశాలు లేకుండా ప్రభుత్వం అశాంతిని అణచివేసే అధికారం పోలీసు దొరకు అప్పగించింది. ఇట్లా ఒక దశాబ్ద కాలంలో మొత్తం తెలంగాణ సమాజాన్ని మార్కెట్ వ్యవస్థ పూర్తిగా ధ్వంసం చేసింది. దీనంతటికీ కర్త, కర్మ, క్రియ అన్నీ చంద్రబాబునాయుడు అన్నది చారిత్రక సత్యం. సరిగ్గా ఈ సంక్షోభపు పునాదుల నుంచే తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి పుట్టింది. తెలంగాణను ఒక పార్లమెంటరీ రాజకీయ నినాదంగా మార్చి ప్రజలకు ఒక కొత్త ఆశ రేకెత్తించింది. మన నీళ్ళు మనకు రాకుండా పోతున్నాయని, ఉద్యోగాల్లో మన వాటా మనకు దక్కడం లేదని ఇట్లా ప్రజల సమస్యలకు కారణం వలస పాలనే కారణమని మన రాష్ట్రం మనకు వస్తే మన పాలన మనకు ఉంటుందని ఒక సరికొత్త ప్రతిపాదన చేసింది.  

సామాజిక తెలంగాణా అంటే ,,? 

తమ కష్టాలకు తెలంగాణ రాష్ట్ర సాధనే ఒక తక్షణ పరిష్కారంగా ప్రజలు భావించి ఉద్యమంలో కదిలారు. ప్రజలంతా కేసీఆర్‌ను నమ్మి ఆయన వెంట నడవకపోవచ్చు. కానీ తెలంగాణ రాష్ట్రం వస్తే తమ కష్టాలు తీరుతాయని మాత్రం నమ్మారు. ఆ నమ్మకంతోనే ఎవరి వేదికల్లో వారు తెలంగాణవాదాన్ని ప్రచారం చేశారు. తెలంగాణ అంతటిని ఒక నిర్లక్షానికి, వివక్షకు బలయిపోయి, బలహీన పడిన సమాజంగా చూశారు. సామాజిక పునర్నిర్మాణ భావనకు పునాది పడింది అక్కడే. ఒక కులం మరో కులాన్ని దోచుకోవడం, వివక్ష ప్రదర్శించడం, అవమానకరమైన రీతిలో తక్కువ చేసి చూడడం జరిగినట్టే తెలంగాణ సమాజాన్ని కూడా ఆంధ్రా పాలకులు చూశారు. కాబట్టే ఇది కేవలం రాజకీయ పోరాటంగా కాకుండా సామాజిక ఆర్థిక స్వయం ప్రతిపత్తి కోసం సాగిన ఉద్యమంగా గుర్తింపు పొందింది. నిలబడి గెలిచింది. ఈ గెలుపులో తెలంగాణ ప్రజలందరి భాగస్వామ్యం ఉంది. అంటే తెలంగాణ సమాజంలోఎక్కువ సంఖ్యలో ఉన్న అణగారిన కులాలకు, వర్గాలకు ఎక్కువ భాగస్వామ్యం ఉంది.ఆంధ్రా పాలకుల దోపిడీ నుంచి తెలంగాణ విముక్తి కావాలని కోరుకున్నట్టే భూస్వాములు, దొరలూ, అగ్రవర్ణ ఆధిపత్య శక్తుల నుంచి, భావజాలం నుంచి కూడా విముక్తి కావాలని ఈ వర్గాలు, కులాలు వాటి ప్రజలు, ఉద్యమ ప్రతినిధులు కోరుకున్నారు. దాన్నే వాళ్ళు సామాజిక తెలంగాణ అన్నారు. సామాజిక తెలంగాణ అంటే ఉద్యమ నాయకత్వం అప్పగించడం అని అప్పట్లో కొందరు వాదించారు. ఇప్పుడు చాలామందే రాష్ట్ర పరిపాలనను అణగారిన వర్గాల నాయకులకు అప్పగించడం అని వాదిస్తున్నారు. నిజానికి ఈ రెండూ కాదు. 

ఎక్కడయినా నాయకులు ఎదిగి వస్తారు తప్ప ఎవరూ నియమించలేరు. నియమించిన నాయకులు నిజమైన నాయకులు కారు. అగ్రవర్ణాలపార్టీల్లో బడుగులకు బడుగులకు అధికార పదవులిస్తే సామాజిక తెలంగాణ రాదు. సామాజిక తెలంగాణ ఆచరణాత్మక ప్రణాళిక, ప్రజల భాగస్వామ్యం, ఒక ప్రత్యేక అభివృద్ధి లక్ష్యంగా సాగాల్సిన ఉద్యమం. అది సామూహిక చైతన్యం ద్వారా సాధించావలసిందే తప్ప వ్యక్తిగత పదవులతో దానికదే రాదు. సామాజిక తెలంగాణ రావాలంటే సమాన భాగస్వామ్యంతో పాటు సమగ్ర ప్రణాళికతో ధ్వంసమైన సామాజిక రంగాలన్నిటినీ పునర్నిర్మించాలి. అన్ని కులాలకు, వర్గాలకు వారి వారి రంగాల్లో  గౌరవప్రదమైన జీవిక ఉండేలా ఈ ప్రణాళిక ఉండాలి. విద్య, వైద్యం, ఉపాధి రంగాల మీద ప్రత్యేక దృష్టి ఉండాలి. దీనికి ఇప్పటిదాకా ఆచరిస్తున్న పద్ధతులు, విధానాలు కాకుండా ప్రజలకు అనుకూలమైన ఆర్థిక విధానాలు ఉండాలి. మొత్తంగా పాలన సంస్కరించబడాలి. భూమి పంపిణీ జరగాలి, చదువులు అందుబాటులో ఉండాలి. ఆ చదువులకు సార్థకత ఉండాలి. ఆర్థికంగా ఎదిగి నిలబడే అవకాశాలు అందాలి. అన్నిటికీమించి అణగారిన వర్గాలను మనుషులుగా చూసే సంస్కారం, సమాన భావన రావాలి. దీనికి ప్రజల్లో అలాంటి చైతన్యం రావాలి. నిజంగానే స్వతంత్రుడు, శక్తివంతుడైన ఒక దళిత ప్రతినిధి నాయకత్వంలో పాలన ఉంటే ఇవన్నీ సాధించవచ్చు. కానీ అలా అందరికీ నాయకత్వం వహించే శక్తి ఉన్నవాళ్ళు, ఒకవేళ ఉన్నా వారికి స్వాతంత్రం ఉన్నాయా అన్నది కూడా ఆలోచించాలి. తెలంగాణ విధ్వంసం మొదలైన నాటి నుంచి, ఇంకా చెప్పాలంటే స్వాతంత్య్రం వచ్చినప్పటి నుంచి  ఈ నాయకులంతా రాజకీయాల్లో, పదవుల్లో ఉన్నారు. కాకపోతే ఆంధ్రా పాలకుల కింద తాబేదార్లుగా ఉన్నారు. వాళ్ళు ఏది చెపితే అది చేస్తూపోయారు. మా నాయకుడు, మా ముఖ్యమంత్రి ముఖ్యం అనుకున్నారు తప్ప నా ప్రాంతం ఇది అని అనుకోలేదు. 

వీరితో సామాజిక తెలంగాణా సాధ్యమేనా !

అధికారంలో ఉన్నవ్యక్తి ఏ కులమైనా ఆ పార్టీ విధానాల ప్రకారమే, తన నాయకుడి ఆదేశాన్ని బట్టే నడుస్తాడు. తనదే ఒక స్వతంత్ర పార్టీ అయితే తప్ప స్వతంత్రంగా ఉండడం భారత దేశ పార్లమెంటరీ వ్యవస్థలో సాధ్యం కాదు. ఇది అంబేద్కర్ మొదలు కాన్షీరాం దాకా, లోక్‌నాయక్ జయప్రకాశ్ నారాయణ్ మొదలు ఆయన యాదవ శిష్యులు ములాయం, లాలూ ప్రసాద్ దాకా నమ్మారు. వాళ్ళు సొంతంగా పార్టీలు స్థాపించుకుని, ప్రజల్లోకి వెళ్లి, వాళ్ళ కాళ్ళమీద వాళ్ళు నిలబడ్డారు. ప్రజలందరికీ పాలకులయ్యారు తప్ప, పెత్తందార్ల కింద పెద్ద పాలేర్లుగా ఉండాలనుకోలేదు. కానీ తెలంగాణలో ఇప్పుడు కొందరు కొత్త పాలేర్లను నియమించేస్తున్నారు. సామాజిక తెలంగాణ డిమాండ్ ఉద్యమ కాలంలో ఊపందుకున్న దశలో కేసీఆర్ దళిత ముఖ్యమంత్రి బాణాన్ని వదిలారు. అదే మాట ఒకటికి వందసార్లు చెప్పారు. కానీ ఇప్పుడు అది సాధ్యం కాదన్న సంకేతాలు ఇస్తున్నారు. దానికి కారణాలు ఏవైనా ఆయన మాట మీద నిలబడరన్న భావనను మరింత బలపరిచింది. ఇదే అదునుగా కాంగ్రెస్ బీసీని పార్టీ అధ్యక్షుడిగా చేసి సామాజిక తెలంగాణ తమతోనే సాధ్యం అనడానికి ఇదే సాక్ష్యం అంటున్నది. కానీ పొన్నాల లక్ష్మయ్య సామర్థ్యం మీద నమ్మకం లేకనో ఏమో ఆయనను కేవలం వ్యంగ్యపు మాటలకు పరిమితంచేసి పని చేయడానికి ఇంకొక రెడ్డి గారిని వర్కింగ్ ప్రెసిడెంట్ నియమించుకుంది. ఇకపోతే తెలంగాణ ఆర్థిక, సామాజిక, సాంస్కృతిక జీవికను కుప్పకూల్చిన చంద్రబాబు నాయుడు తెలంగాణకు ఇప్పుడు బీసీ ముఖ్యమంత్రినిచేసి సామాజికన్యాయం చేస్తానని అంటున్నాడు. ఆంధ్రాలో సామాజిక న్యాయం అవసరం లేనట్టుగా అక్కడ ఆయనే ముఖ్యమంత్రి కావాలని కలగంటున్నాడు. తెలంగాణ కోసం రెడీమేడ్‌గా మార్కెట్లో ఉన్న కొందరు బీసీ నేతల్ని ముందుకు తెస్తున్నాడు. అభ్యర్థుల ఎంపిక మొదలు అన్ని అధికారాలు తన దగ్గరే ఉంచుకున్న నాయుడు గారు అలంకారప్రాయ పదవుల్లో తెలంగాణ బీసీలను నియమిచారు. ఈ నాయకులు ఎలాంటి మొహమాటం లేకుండా తెలంగాణ అభివృద్ధి కేవలం మా బుగారి మార్గదర్శకత్వంలోనే సాధ్యం అని తమ విధేయతను చాటుకుంటున్నారు. ఇకపోతే మరో రెడ్డిగారి అధ్యక్షతలో నడుస్తున్న భారతీయ జనతాపార్టీ కూడా బీసీనే ముఖ్యమంత్రిని చేస్తుందట. అయినా ఎవరో ఒక బీసీని, ఎస్సీలు ఎందుకు భరించాలి? అతనికి కులం ఉండదా? అలాగే ఎస్సీల్లో ఒక ఉపకులం వ్యక్తిని ఇంకో ఉపకులం వ్యక్తి అంగీకరిస్తాడా? అసలు ఈ ఇద్దరినినీ ఇతర కులాలు ఆమోదిస్తాయా? స్వాతంత్రం వచ్చిన నాటి నుంచి ఇప్పటి వరకు పాలకులు దళితులకు, బడుగు బలహీన వర్గాలకు ఇచ్చే రాయితీలు, వెసులుబాట్లు, పదవులు అన్నీ ఒక భిక్షంగానో, వరంగానో, దానంగానో  ఇస్తున్నారు తప్ప అది పొందడం వాళ్ళ హక్కు అనే అవగాహన అధికారంలో ఉన్నవాళ్ళకు, ప్రజలకు కూడా కల్పించలేకలేకపోయారు. అంతేకాదు పాలకులుగా మారాలని అనుకునే దళిత బహుజన వాదులు కూడా వారిమధ్య ఏకత్వ భావన సాధించలేకపోయారు. అగ్రవర్ణాలు దళితులను ఎలా చూస్తున్నాయో, ఎంత దూరంలో పెడుతున్నాయో బీసీ కులాలు కూడా అలాగే చూస్తున్నాయి. 

ఇటువంటి ధోరణి ఉన్న సమాజంలో ఇది సాధ్యపడే పనేనా అన్నది కూడా ఆలోచించాలి. ప్రజల్లో అటువంటి సమభావన కలిగించకుండా, అలాంటి నాయకత్వం ఎదగకుండా, సామాజిక తెలంగాణ కావాలని కోరుకోవడం పగటి కలె అవుతుంది. కులంతో సంబంధం లేకుండా స్పష్టమైన ప్రణాళికకు చిత్తశుద్ధి, నిబద్ధత, కార్యదక్షతకు తోడైతే అగ్రకులం వాళ్లైనా సామాజిక తెలంగాణను ఆచరణలోకి తేవచ్చు. పునర్నిర్మాణం గురించి మాట్లాడేవాళ్లు నవ నిర్మాణం అని చెప్తున్న వాళ్లు ఎవరైనా సరే ధ్వంసం చేసిన వాళ్లకు పునర్నిర్మించే అర్హత లేదని గుర్తించుకోవాలి. నవ తెలంగాణ నిర్మించుకునే హక్కు తెలంగాణ ఉద్యమాన్ని నిర్మించి నడిపించిన  వాళ్లకే ఉంటుందని గమనించాలి.